ALARM!

De lijst van knelpuntberoepen 2018 bevestigt het tekort aan technische profielen. Van technicus studiebureau bouw over werfleider tot onderhoudsmecanicien: het blijft voor werkgevers problematisch om voldoende geschikte arbeidskrachten met een technische achtergrond te vinden. Hoog tijd om eens extra hard aan de alarmbel te trekken.

Onderhoud aan de top?

Werkgevers hebben al jaren problemen om geschikt technisch personeel te vinden. Met de huidige gunstige economische conjunctuur stelt dit tekort zich nog scherper. Daarnaast kampt ook de social profit sector met een probleem: verpleegkundige bijvoorbeeld staat met 1.101 openstaande vacatures bovenaan de top tien van de knelpuntberoepen. Wanneer we echter wat dieper in de cijfers graven, dan zien we dat eind december 2017 er 425 openstaande vacatures zijn voor onderhoudsmecaniciens (1998 vacatures op jaarbasis), 240 voor onderhoudselektricien (1509 op jaarbasis), en 378 voor technicus industriële installaties (1.694 op jaarbasis). Maar er zijn ook nog honderden openstaande vacatures voor andere technici, zoals elektronische installaties, industriële automatisering, koeltechniek en klimatisatie, verwarmingsinstallaties, Technieker werf-, landbouw- en hefmachines,... Allemaal technici die ook onderhoudstaken uitvoeren.  Mijn inziens horen dus niet de verpleegkundigen, maar onderhoudstechnici bovenaan de knelpuntenlijst te staan. En we houden hierbij nog geen rekening met het feit dat sommige bedrijven hun vacatures niet aanmelden bij de VDAB.

Te weinig instroom

In de lijst met de knelpuntberoepen in Vlaanderen wordt per beroep trouwens aangegeven waarom het een knelpunt vormt. Er zijn drie mogelijke oorzaken. De eerste mogelijke oorzaak is een Kwantitatief tekort door een te lage uitstroom uit het onderwijs, bijvoorbeeld omdat te weinig studenten die richting kiezen of omdat er geen schoolse opleiding voor bestaat. In onderhoud bestaan er verschillende opleidingen. Er zijn opleidingen mechanisch onderhoud in het beroeps secundair onderwijs (BSO) en er zijn ook enkele hogescholen die een professionele bachelor rond onderhoud aanbieden. Daarnaast richten verschillende TSO scholen (Technisch Secundair Onderwijs) een 7de jaar onderhoud in. Jammer genoeg slagen ze er samen in om jaarlijks slechts een 400-tal onderhoudstechnici op te leiden. En dit is nog niet alles. Verschillende schooldirecties overwegen het 7de jaar onderhoud af te schaffen. Er kiezen te weinig leerlingen voor, de middelen zijn te beperkt om de dure educatieve materialen aan te kopen. Bovendien dreigen de secundaire scholen met de komst van hoger beroepsonderwijs de (HBO5) het recht te verliezen om dergelijke 7de jaren onderhoud in te richten. Dit terwijl een dergelijk 7de jaar vaak een veel gerichtere vorming geeft rond zowel mechanisch als elektrisch onderhoud. Precies wat de industrie nodig heeft. 

… en het wordt nog erger

Maar er is nog een tweede oorzaak. De technische onderhoudsberoepen verschijnen ook door een kwalitatief tekort op de knelpuntberoepenlijst: De kandidaten beschikken niet over de bekwaamheden die de werkgevers vragen. En dit ligt echt niet aan de werkgevers. Ter illustratie onderstaande noodkreet die ik onlangs ontving van de technisch verantwoordelijke in een gekend voedingsbedrijf:

“Beste Wim, net zoals veel andere bedrijven, hebben wij grote moeite om technisch personeel te vinden. Momenteel hebben wij voor de 3 sites maar liefst 17 vacatures voor techniekers.  Af en toe krijgen wij schoolverlaters op sollicitatiegesprek voor de functie van technieker (personen met TSO diploma en soms een 7e jaar). Als bedrijf hebben we het besef dat de “witte raven” niet meer te vinden zijn, en zijn we dan ook bereid om te investeren in opleiding. M.a.w. we rekruteren vaak al op basis van attitude en “technisch potentieel”.

Echter, de technische kennis van de schoolverlaters is over het algemeen bijzonder laag, waardoor wij deze personen niet kunnen weerhouden. Enkele voorbeelden:

• Niet weten wat een verliesstroomschakelaar is
• Niet weten wat een 3/2 of 5/2 ventiel is en waarvoor die cijfers staan
• Geen eenvoudig elektrisch schema kunnen lezen
• Het verschil niet kennen tussen een thermische beveiliging en een beveiliging tegen kortsluiting
• Niet weten wat een lager is
• Bij een aansluiting van een schakelaar de neuter en lijndraad samen verbinden waardoor kortsluiting ontstaat
• Geen mechanische tekening kunnen lezen.

U begrijpt dat als er geen basis is, de weg naar ‘volwaardig’ technieker nog lang is, terwijl er op vandaag al een acute nood is. Ik hoor van collega’s uit verschillende provincies dezelfde opmerking dat het niveau van schoolverlaters zienderogen achteruit gaat… “

Als noodkreet kan dit tellen! Ook ik ontving al eerder gelijkaardige commentaren. Het is hoog tijd om de neerwaartse spiraal van steeds lagere leerlingenaantallen, steeds minder praktijkoefeningen en steeds lagere slaagdrempels te doorbreken. In een vorig voorwoord heb ik al uiteengezet dat de 4de industriële revolutie naast digitale skills, ook excellente competenties in basistechnologie en basistechniek van de technici vereist. Hoog tijd dus om ons technologisch gericht technisch onderwijs niet langer onderaan, maar bovenaan de waterval te plaatsen. Zo niet zullen we dit als maatschappij ons in de toekomst hard beklagen…

Wim Vancauwenberghe
Maintenance Evangelist

PS: De derde oorzaak voor knelpuntberoepen zijn de specifieke arbeidsomstandigheden. Dergelijke jobs hebben onaantrekkelijke arbeidsomstandigheden, zoals belastend werk of een laag loon. Voor de meeste onderhoudsjobs echter al lang niet meer van toepassing. Toch gek dat niet meer jongeren voor een onderhoudsopleiding en -carrière kiezen?